Groeistoornissen bij kinderen, triage en diagnostiek van
De richtlijn Triage en diagnostiek van groeistoornissen bij kinderen is ontwikkeld op initiatief van de Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde (NVK) in samenwerking met AJN Jeugdartsen Nederland en Vereniging Klinische Genetica Nederland (VKGN).
Voorzitter van de werkgroep:
- dr. W. Oostdijk, kinderarts-endocrinoloog
Daarnaast namens NVK in de werkgroep:
- Emeritus Prof. dr. J.M. Wit, kinderarts-endocrinoloog
- Dr. B. Bakker, kinderarts-endocrinoloog
- Dr. G.A. Kamp, kinderarts
- R.J. Odink, kinderarts-endocrinoloog
Deze richtlijn is tot stand gekomen met financiële steun van Stichting Kwaliteitsgelden Medisch Specialisten (SKMS) gelden.
Op initiatief van
NVK
Datum publicatie
mei 2008
Laatste revisie
2019
Status
Geautoriseerd door het NVK bestuur op 11-03-2020
In de richtlijn worden de volgende definities gehanteerd:
Pathologisch groeistoornis: specifieke medisch diagnose waarbij kleine of grote lengte, of groeiafbuiging of -versnelling, één van de bekende symptomen is.
Primaire groeistoornis: afwijking binnen de epifysaire groeischijven.
Secundaire groeistoornis: afwijking buiten de epifysaire groeischijven.
Idiopathisch kleine of grote lengte: een afwijkende lengte waarbij ook met up-to-date diagnostiek geen specifieke oorzaak wordt aangetoond.
Lengte standaard deviatie score (lengte-SDS): lengte uitgedrukt als aantal standaard deviaties boven of beneden het gemiddelde voor leeftijd, geslacht en etniciteit. Ongeveer 95% van gezonde kinderen bevindt zich tussen een lengte-SDS van -2 en +2.
Kleine lengte: een lengte-SDS<-2, berekend op basis van referentiediagrammen voor lengte naar leeftijd, geslacht en etniciteit.
Grote lengte: een lengte-SDS>+2, berekend op basis van referentiediagrammen voor lengte naar leeftijd, geslacht en etniciteit.
Target height (TH), streeflengte: de eindlengte die verwacht kan worden op basis van de lengtes van beide biologische ouders. In de in Nederland gebruikte formule wordt rekening gehouden met de correlatie tussen lengtes van beide ouders en de correlatie tussen lengte van het kind en van de ouders. The TH wordt gewoonlijk weergegeven als SDS.
Target height SDS range: gebied rondom de TH waarbinnen circa 95% van gezonde kinderen zich bevindt (TH-SDS ±1,6).
Groeiafbuiging of -versnelling: tussen 3 en 10 jaar is de lengte-SDS positie van een kind gewoonlijk stabiel. Of een afbuiging of versnelling als afwijkend wordt beschouwd hangt af van het tijdsinterval. Om pragmatische redenen wordt in Nederland een afbuiging of versnelling van >1 SD over een ongedefinieerd tijdsinterval als afwijkend beschouwd.
Kleine of grote lengte zijn statistisch gedefinieerd (beide 2,3% van de kinderen) en samen met “klein voor de target height” en groeiafbuiging of –versnelling betreft het in totaal circa 5-6%. Er zijn zeer veel oorzaken bekend van een pathologische groeistoornis, waarvan de meeste (zeer) zeldzaam zijn.
Het stellen van de diagnose kan leiden tot secundaire preventie van bijkomende aandoeningen van pathologische groeistoornissen, bv bij Turner-syndroom (coarctatio aortae en anatomische nieraandoeningen), Noonan-syndroom (pulmonaalstenose), Klinefelter-syndroom (leer- en pedagogische ondersteuning en inductie van puberteit) en Marfan-syndroom (aortaruptuur).
Voor de DD van kleine lengte/groeiafbuiging en grote lengte/groeiversnelling zie respectievelijk bijlagen 1A en 2A.
Kleine lengte/groeiafbuiging
Uitgangspunt voor het diagnostisch proces is het Beslisschema voor het kind verwezen voor kleine lengte/groeiafbuiging: zie Bijlage 1E
Anamnese: zie Bijlage 1F
Lichamelijk onderzoek: zie Bijlage 1G en 1H
Aanvullend onderzoek: X-hand voor skeletleeftijd en anatomische afwijkingen (Bijlage 1N) en laboratoriumonderzoek (Bijlage 1O)
Bij verdenking op primaire groeistoornis, genetisch onderzoek (zie ook)
Voor klinische kenmerken van Turner-syndroom: zie Bijlage 1I
Voor klinische kenmerken van SHOX haploïnsufficiëntie: zie Bijlage 1J en aanbevelingen
Voor klinische kenmerken van Noonan-syndroom: zie Bijlage 1K
Voor klinische kenmerken van Silver-Russell-syndroom: zie Bijlage 1M
Voor klinische kenmerken van GH-deficiëntie: zie Bijlage 1R
Grote lengte/groeiversnelling
Uitgangspunt voor het diagnostisch proces is het Beslisschema voor het kind verwezen voor grote lengte/groeiversnelling: zie Bijlage 2D
Anamnese: zie Bijlage 2E
Lichamelijk en radiologisch onderzoek: zie Bijlage 2F en 2G
Bij verdenking op primaire groeistoornis, genetisch onderzoek en Bijlage 2K-1
Voor klinische kenmerken van Klinefelter-syndroom: zie Bijlage 2H
Voor klinische kenmerken van Marfan-syndroom: zie Bijlage 2I-1 en 2I-2
Bij verdenking secundaire groeistoornis: zie Bijlage 2K-2
Behandeling is afhankelijk van de diagnose.
Bij zeer grote lengte kan epifysiodese worden overwogen. Groeiremming met hoge doses geslachtssteroïden is obsoleet.
Verantwoordelijke samenvatting
Deze samenvatting werd ontwikkeld door:
- W. Oostdijk
- J.M. Wit
Versieinfo samenvatting
Dit is een samenvatting van de richtlijn: Triage en diagnostiek van groeistoornissen bij kinderen
Titel en jaartal oorspronkelijke richtlijn
Richtlijn Kleine lengte (2008)
Geplande revisie datum
2021
Versie nummer
1
Veranderingen sinds laatste richtlijn.
Aanbevelingen voor kinderartsen.
Deze samenvatting is bedoeld voor alle kinderartsen die werkzaam zijn in Nederland en kinderen zien die verwezen worden voor kleine lengte/groeiafbuiging of grote lengte/groeiversnelling tussen de leeftijd van 0-18 jaar.
En gaat over: kinderen die worden verwezen in verband met verdenking op kleine lengte en/of groeiafbuiging, of kinderen verwezen in verband met grote lengte en/of groeiversnelling tussen de leeftijd van 0-18 jaar.
Uitleg over achtergrond van screenend radiologisch en laboratoriumonderzoek. Bij verrichten van array analyse uitleg over mogelijke “ongewenste bijvangst” (bevindingen die niet samenhangen met groeistoornis).